Сите мапи на светот што ги знаете се погрешни
На повеќето мапи на светот им истече рокот на траење. „Меркатор“ ја осмисли еден фламански картограф во 1569. година. „Винкел Трипел“, картографскиот стил кој најмногу го сака „Националната географија“, е замислен уште во 1921 година. А мапата „Димаксион која посебно ја промовираше архитектот Бакминстер Фулер, дебитираше во еден број на списанието „Лајф“ од 1943 година.
„Дојдовме до крајот, до границата на она што може да се направи со мапите“, вели Џ. Ричард Гот, астрофизичар на Универзитетот Принстон во Њу Џерси. „Ако сакате да направите нешто невидено, потребна ви е нова идеја.
Неговата идеја? Да се искористи и задната страница. Да се направи карта на светот која ќе биде двостран круг, сличен на винилна плоча. Можете да ја ставите северната хемисфера на горната страна и јужната на долната страна, или обратно. Или, тоа поинаку да го објасниме: може да ја дувнете тродимензионалната Земја и да ја сведете на две димензии. А, ако успеете, би можеле да ги натерате луѓето да сфатат колку биле неточни сите претходни мапи.
Ниту една рамна мапа на нашиот тркалезен свет не може да биде совршена. Прво е непходно да ја излупите кожата на Земјата, а потоа да ја раширите. Ова создава дисторзии. Ако имавте мапа „Меркатор“ во училницата по географија во вашето училиште, на пример, можеби ќе пораснете убедени дека Гренланд е со големина на Африка (а не е ниту близу) или дека Алјаска е поголема од Мексико (исто така не е). Овој искривен поглед на светот може да ве натера, барем потсвесно, да ги потцените земјите во развој.
Облиците исто така се менуваат и во проекциите на мапите. Растојанието се разликува. Линиите се искривуваат. Некои проекции, како што е на „Меркатор“, успеваат да решат некои од проблемите, но по цена на други. Некои други мапи, како што е „Винкел Трипел“, прават компромиси, обидувајќи се да ги изедначат грешките во површината, насоката и растојанието.
Од 2006 година, д-р Гот и Дејвид Голдберг, космолог од универзитетот Дрексел во Филаделфија, развиваат систем што може да ги собере сите овие грешки. Но, едно изобличување секогаш се повторува: математички засек, од половина до половина, по должината на Пацификот. Оваа форма никогаш повеќе не може да се залепи на сферата без никакви загуби.
„Ова го уништува целиот глобус“, вели д-р Гот.
Неговата нова, двострана мапа, која ја смисли со д-р Голдберг и Роберт Вандербеј, математичар од Принстон, успева да го избегне ова тополошко насилство. Мапата едноставно продолжува преку работ. Без никакво сечење, резултатот од дисторзијата кај Голдберг-Гот е многу помал од сите други мапи што моментално се користат, се вели во нацрт-студијата што ја состави овој тим.
„Никогаш не би ми паднало на памет дека сето ова може да се реши на овој начин“, вели Кристијан Керковиц, унгарски картограф, кој исто така работи на свои проекции.
Иако новите мапи успеваат да решат некои дисторзии, д-р Керковиц забележа и една сосема нова слабост. Во еден момент можете да видите само половина од планетата. Тоа ја поткопува основната премиса – да се рашири целиот свет пред вас и да се проучува, на едната страна или на екран.
Ако го прашате д-р Гот, ова воопшто не се разликува од тродимензионалниот глобус. Но д-р Керковиц не е баш убеден во тоа: на крајот на краиштата, секогаш можете малку да го ротирате глобусот, за да видите што има околу него. Кога станува збор за двострана мапа, мора да ја свртите целата работа.
Успехот на една мапа ќе зависи од нејзината примена, од тоа дали нејзината популарност ќе расте со текот на времето. Д-р Гот смисли нов стил на мапа, како физички предмет кој можете да го вртите во раце. Можете да исечете една од некое списание, или би можеле да имате неколку од нив во папка, со поглед на различни планети или различни податоци.
Тој се надева дека секој ќе сака да испечати и своја, користејќи ги упатствата што ќе бидат во неговиот извештај.
„Залепете ги заедно со двостран селотејп – мислам дека е подобро од обичен лепак, иако можете да го користите и тоа, вели д-р Гот. Потоа пресечете го. „Најдобро би било да се користи картон“, додава тој.
