Историчарот Александар Еткинд: Сите империи се распаѓаат, следна е Руската Федерација
Сите империи на крајот се распаѓаат. Следна е Руската Федерација, вели Александар Еткинд, историчар и културен истражувач роден во Санкт Петербург во написот пренесен од рускиот портал themoscowtimes.com.
Што се случи со Руската империја? Се распадна на крајот на империјалистичката војна. Што се случи со Советскиот Сојуз? Се распадна на крајот на Студената војна. Што ќе се случи со Руската Федерација?
Одговорот е очигледен, дури и да растажи многумина, вели овој професор по историја и раководител на катедрата за руско-европски односи на Европскиот универзитетски институт во Фиренца.
Тој истакнува дека рускиот патриотизам е таков што дури и оние кои не го поддржуваат режимот на Кремљ не се подготвени да ја препознаат империјалната природа на сегашната руска држава.
Дури и оние кои ја сметаат актуелната руска влада за неправедна, неспособна или едноставно опасна, веруваат во опстанокот на Руската Федерација со нејзините сегашни граници.
Дури и луѓето како мене, кои сакаат воена победа за Украина и меѓународно судење за руските владетели, не се подготвени да признаат дека тоа на крајот ќе доведе до крај на самата држава.
Колапсот се предвидува долго време. Може да се забави со користење на поволна економска ситуација, потпирање на компетентна влада, вешта дипломатска игра или едноставно сметање на среќа.
Владејачката партија успеа да избере име што го одразува нејзиниот длабок страв од распаѓање, како и недостигот на други вредности: „Единствена Русија“.
На меѓународната сцена, партнерите на Русија не го сакаа овој распад. Некои беа благодарни на Руската Федерација што стави крај на опасната и скапа Студена војна. Други едноставно негодуваа на промените, какви и да беа тие, плашејќи се повеќе од нив отколку од самата војна.
Колапсот што и се заканува на Федерацијата нема да се случи поради странски народи или влади, туку против нивна волја и спротивно на нивните предвидувања. Тоа веројатно ќе се случи и против волјата на руското население: ваквите проблеми обично не се решаваат со гласање.
Долго време – две децении – ништо навистина значајно не се случи во Русија. Сè се смени со втората руско-украинска војна, војна која никогаш не требаше да ја започнат поддржувачите на идејата за обединета Русија. За оние кои се загрижени за зачувување на федерацијата, дојде моментот на вистината.
Ерата на империјата е одамна минато. Империите од минатото се распаднаа по војни и востанија и родија многу национални држави кои се појавија врз урнатините на нивните поранешни колонии.
Полско-британскиот писател Џозеф Конрад сметаше дека не постоело земјиште во светот што не било колонизирано.
Англија, поранешна римска колонија, станала метропола на новото царство. Полска, центарот на гравитација во Источна Европа, беше поделена од три непријателски држави. Источна Прусија, некогашна метропола и место на кралски крунисувања, станала колонија.
Претходно речиси истото се случи и со земјата на Татарите. Историјата се одвива без никакви правила. Империите растат и паѓаат, како бранови на бурно море.
Сепак, речиси сите империи исчезнаа во 20 век, во процес наречен „деколонизација“. Царствата беа поразени од други видови држави: национални и федерални. Современа Русија, национална држава, се нарекува себеси федерација, како Германија или Швајцарија, а всушност се однесува како империја во својот момент на опаѓање.
Која е разликата меѓу федерација и империја? Федерацијата се дефинира со слободниот влез и излез на нејзините членови. Империите се одржуваат со сила, додека федерациите не се противат на нивно самоуништување.
На почетокот на 20 век тоа се викаше „право на самоопределување, вклучително и отцепување“. Овој принцип е содржан во Декларацијата за правата на народот на Русија, која беше усвоена од болшевиците во ноември 1917 година. Подоцна исчезна од уставните текстови.
Некои „композитни“ федерации се распаднаа без употреба на сила, како што се Советскиот Сојуз и Чехословачка. Но, други случаи на распаѓање предизвикаа граѓански војни со меѓународно мешање. Тоа се случи претходно во САД, а се случуваше пред наши очи во Југославија: силите беа нееднакви, а едната страна ја наметна својата волја на другата.
Во други случаи, распадот беше мирен, но повредената гордост и поништените амбиции доведоа до одложено насилство. Ова се нарекува реваншизам и го отвора патот за нова војна.
Не повикувам на распад на Руската Федерација – јас го предвидувам и во тоа е разликата.
Повторно, можеше да се избегне распад – доволно ќе беше да не почнеше војната со Украина. Но, реваншизмот беше посилен од претпазливоста. Распадот на оваа федерација – сложена, вештачка, крајно нерамноправна и сè понепродуктивна заедница – ќе се случи поради нејзините лидери во Москва, и само поради нив.
Оние кои ја сакаат федерацијата; оние кои мислат дека на луѓето би им било полошо ако исчезнат; оние кои идејата за обединета Русија ја гледаат како главна, па дури и единствена политичка вредност – сите треба да ги обвинуваат нив и само оние кои ја започнаа оваа војна.
На колку делови ќе се распадне федерацијата и дали тие делови одговараат на сегашните разграничувања на нејзините републики и покраини? Во секој случај, луѓето ќе одлучат. На локално ниво, постоечките институции, лидери и граници ќе имаат улога во спроведувањето на „правото на самоопределување, вклучително и отцепување“.
Но, има многу други одлучувачки фактори: економски и културни, домашни и меѓународни. Новите држави ќе бидат разновидни: некои ќе бидат демократски, други авторитарни. Секој ќе биде повеќе поврзан со соседите, со своите трговски и безбедносни партнери, отколку со својот стар, истрошен и одбивен „роднина“.
Териториите што им припаѓале на други национални ентитети пред да станат дел од Русија по Втората светска војна (Источна Прусија, делови од Карелија, Курилските острови) ќе ја напуштат федерацијата со нескриено задоволство.
Етничките и верските тензии во особено сложените региони како што е Кавказ може да доведат до нови војни. Со распадот на федерацијата, социјалните нееднаквости, белегот на Русија во последните децении, дополнително ќе се зголемат. Покраините што произведуваат суровини ќе бидат побогати, а другите региони ќе бидат посиромашни.
Уживајќи во својата слобода, нивниот народ ќе покаже нова креативност. Ќе почнат да тргуваат со она што само слободните општества можат да го создадат. Ќе измислат свои компаративни предности, нови и единствени.
Историјата ќе продолжи. Порано или подоцна, меѓународната заедница, која не сака потреси, ќе ги забележи промените и ќе се обиде да избегне крвопролевање. Во овој момент ќе се одржи мировна конференција по примерот на Париската конференција 1918-1919 година, која ја организираа победниците од Првата светска војна. Русија, која потпиша посебен мировен договор во Брест-Литовск, не беше поканета.
Во преговорите за новиот мировен договор ќе посредуваат соседите на новите земји: Украина, Кина, Норвешка, Полска, Финска, Казахстан и други. Историски поуспешните федерации, како што се Европската унија и САД, ќе имаат своја улога. Новиот Евроазиски договор ќе ја заврши работата започната во Версај пред еден век.
