Тик-ток: Дали апликацијата може да се смета за закана за националната безбедност?

Две и пол години откако Трамп најави забрана за Тик-ток во САД, заканата сега се враќа во услови на зголемена кинеско-американска конкуренција, 2023 ќе биде годината што ќе одлучува за иднината.

Дали би било претерување ако апликацијата за споделување видео за мобилни телефони – „едноставна“ апликација – „одеднаш“ се смета за закана за националната безбедност?

Претерувањето или не, каква било релевантна одлука зависи од многу работи: од сопственикот на апликацијата и неговиот профил, од „крајот“ на личните податоци на корисниците со кои располагаат администраторите на апликацијата, од содржината на пораките што тие имаат тенденција да ги испраќаат, но и да ги примаат на глобалниот дигитален екран на платформата за видеопроекција која може да се смета за „неутрална“ како медиум, но веројатно не е.

Ако според Маршал Меклуан во 1960-тите медиумот беше порака, сега, речиси 60 години по првото издание на книгата на Меклуан „Разбирање на медиумите: Проширувањата на човекот“, новите медиуми се порака и многу повеќе: медиум за пропаганда, (дез)информирање и промоција на интереси (политички, финансиски), геополитички средства за вршење притисок на меѓународната сцена, средства за следење и извлекување информации, „оружје“ и „клучалка“ заедно, што дава моќ, но и создава ранливост.

Тик-ток – мобилната апликација во кинеска сопственост која им овозможува на корисниците да креираат и прикажуваат свои видеа на интернет – се чини дека е меѓународно „безопасна“. Кратките видеа на млади луѓе кои танцуваат или пеат пред камера на мобилен телефон може да се сметаат за „опасни“ во Иран, но не и во западната демократија.

Американското раководство сепак има поинаков став. „Јасно е дека Тик-ток претставува предизвик за националната безбедност“, рече Карен Корнблу, директор на американскиот тинк-тенк ГМФ (Германски Маршалов фонд на Соединетите Американски Држави), говорејќи за веб-страницата The Information.

Во екот на заострена меѓународна конкуренција

За ова прашање се дискутираше долго време, уште од последните месеци од мандатот на Трамп во Белата куќа во 2020 година. Трамп во меѓувреме си замина, отстапувајќи му го местото на Бајден, но прашањето за Тик-ток новата можна забрана од САД останува.

„Дали Тик-ток навистина претставува ризик за националната безбедност на САД? Не треба да се занемари загриженоста за улогата на кинеската влада, велат експертите. Но, забраната на Тик-ток би била драстична мерка“, напиша американското списание „Виред“ во летото 2020 година, во заднината на кризата во односите меѓу САД и Кина и заканите на високи американски функционери во врска со можна забрана на кинески апликации во американските граници.

Две и пол години подоцна, кинеско-американската криза не само што останува, туку и се влошува, со Тајван од една страна (во пресрет на „епизодната“ посета на Пелоси) и глобалниот пазар на микрочипови од друга (во сенка на наметнување на нови поврзани ограничувања од страна на САД).

Стотици милиони корисници

Во таков контекст на интензивирање на геополитичките ривалства (и додека американскиот воен персонал дури ја гледа можноста за војна меѓу САД и Кина во 2025 година), многу популарниот Тик-ток (производ на кинескиот ByteDance) продолжува да се шири, а повеќе од 100 милиони луѓе (претежно помлади) продолжуваат да го користат во САД. Но, креаторите на политиките и претставниците на националната безбедност бараат линии на одбрана и штит против кинеските закани во полето на интензивирање на меѓународните ривалства и глобализацијата на заканите преку технологијата.

Различните димензии на „заканата“

За неговите критичари, Тик-ток е кинески „тројански коњ“, кој му дава моќ на кинескиот државен апарат (апарат под чија строга контрола се вклучени сите аспекти на кинескиот бизнис): да „шпионира“ во американските граници со собирање лични информации и податоци, да дезинформира, да прави пропаганда во корист на кинеските позиции преку зајакнување на кинеското влијание и препорачаните содржини до корисниците „За тебе“ што ги храни врз основа на алгоритам. Според истото гледиште, Тик-ток ќе биде додаден како „закана“ за кибернападите кои потекнуваат од Кина што се случија во последните години врз американски цели. Со сомнеж се гледа и на друг елемент: фактот дека Тик-ток, иако самиот кинески, не е достапен во Кина (каде што треба да се нагласи дека е достапна друга слична платформа на ByteDance наречена Douyin). Одејќи чекор понатаму, некои тврдат дека Тик-ток ја загрозува, со својата популарност, технолошката надмоќ на САД на меѓународно ниво…

Меѓутоа, постои и спротивно мислење, според кое оние што ја гледаат апликацијата како закана за националната безбедност, претеруваат, апликација треба да продолжи да ги нуди своите услуги на меѓународно ниво во „laissez-faire“ услови.

„Ерата на laissez-faire глобализацијата е завршена и овој случај (т.е. Тик-ток) го покажува тоа“, вели Карен Корнблу од германскиот Маршалов фонд на САД.

Одбранбена линија

Тик-ток постојано тврдеше дека нема никакви врски со Кинеската комунистичка партија, и оти таа нема никакво влијание врз неа. Исто така, тврдеше дека податоците и личните информации на американските корисници на апликацијата се чуваат во САД и дека не подлежи на кинескиот закон, иако треба да се забележи дека според политиката за приватност што се бара од корисниците да ја прифатат, Тик-ток го задржува правото да споделува кориснички податоци со други ентитети од кинеската група на компании ByteDance. Исто така, како што е наведено во релевантните термини, постои и прозорец за обезбедување податоци во случаи кога постојат „легитимни интереси“ кои не ги надминуваат интересите, основните права и слободи на самите корисници.

Две и пол години откако Трамп се закани дека ќе го забрани Тик-ток во САД, заканата сега се врати. „Тик-ток сега се соочува со сè повидливата перспектива да биде забранет во Соединетите Американски Држави“, забележува веб-страницата Вокс во својата анализа. Се потсетува дека Конгресот веќе, од крајот на 2022 година, забрани инсталирање на апликацијата Тик-ток на сите телефонски уреди кои се сопственост на федералната влада. Истото ограничување беше во сила и порано, но на ниво на одделни владини агенции.

Гласање

Комитетот за надворешни односи на Претставничкиот дом треба да гласа во февруари за нацрт-законот што ќе го отвори патот за забрана на Тик-ток во САД. Шо Чиу, извршен директор на Тик-ток, е повикан да сведочи (на 23 март) пред Комитетот за енергија и трговија на Претставничкиот дом во Вашингтон, за да даде убедливи одговори за американската загриженост.

Лобирање и преговори

Самиот Тик-ток (кој официјално потроши над 13 милиони долари за лобирање во Вашингтон во периодот 2020-2022 година) сепак од неодамна е во преговори со Комитетот за странски инвестиции во САД (CFIUS), и останува да се види до каде ќе доведат…

„Изгледа дека 2023 година конечно ќе биде годината кога ќе дознаеме дали ByteDance може да ја убеди сè понепријателската јавност дека Тик-ток не е закана за националната безбедност на САД – или ќе видиме што ќе се случи со Тик-ток ако таа на крајот не може да ја убеди“, забележува американскиот Вокс во својата анализа.

Што е со остатокот од светот?

Сепак, се забележува дека Тик-ток веќе е забранет во Индија, Индонезија и Бангладеш, додека во исто време во Европа (каде што има приближно 275 милиони активни корисници, според мерењата на компанијата Sensor Tower) сè погласни се барањата кинеската апликација да биде под построга контрола според новиот Закон за дигитални услуги (DSA) и Општата регулатива за заштита на податоците (GDPR).